ျမန္မာနိဳင္ငံဧ။္ပထမဆံုးေသာပါေမာကၡ

ဦးေဖေမာင္တင္

ဦးေဖေမာင္တင္
ေမြးသကၠရာဇ္	၁၈၈၈-ခုႏွစ္ ၊ဧျပီ(၂၄)ရက္ အဂၤါေန႔
ႏို္င္ငံ	ျမန္မာ
အမည္ရင္း	ေမာင္ဘတင္
မိဘအမည္	ဦးေဖ(အင္းစိန္ တိေမြးကု-ဌာန ရံုးအုပ္စာေရးၾကီး) + ေဒၚျမိဳင္
ေမြးဖြားရာ ေဒသ	အင္းစိန္ၿမိဳ႕ ေပါက္ေတာရပ္
ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားမႈ	ပထမဆံုး ပါေမာကၡ

1 ဦးေဖေမာင္တင္ (၁၈၈၈-၁၉၇၃)

ဦးေဖေမာင္တင္ (၁၈၈၈-၁၉၇၃)

ဦးေဖေမာင္တင္သည္ ကုိလုိနီ ေခတ္တြင္ ျမန္မာ စာေပကုိ အထင္အျမင္ ေသးၾကေသာ တကၠသုိလ္ အာဏာပုိင္ တုိ႕အား အတုိက္အခံ ျပဳ၍ ျမန္မာ စာေပကုိ တကၠသုိလ္တြင္ အဆင့္မီမီ သင္ၾကားႏုိင္သည့္ အေျခအေနသုိ႕ ေရာက္ေအာင္ အားထုတ္ ႀကိဳးပမ္း ခဲ့ေသာ ဆရာႀကီးတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပထမဆံုး ပါေမာကၡလည္း ျဖစ္သည္။
ဦးေဖေမာင္တင္သည္ အင္းစိန္ၿမိဳ႕ ေပါက္ေတာရပ္ ဇာတိ ျဖစ္၍ ၁၂၅၀ ျပည့္ႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ ၁၈၈၈-ခုႏွစ္ ၊ဧျပီ(၂၄)ရက္ အဂၤါေန႕ ညေန ၅ နာရီခြဲ အခ်ိန္တြင္
အဖဦးေဖ(အင္းစိန္ တိေမြးကု-ဌာန ရံုးအုပ္စာေရးၾကီး)ႏွင့္ အမိေဒၚျမိဳင္ တို႔က ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္း(၆)ေယာက္တြင္ပဥၥမေျမာက္သား ျဖစ္သည္။ ငယ္မည္မွာ ေမာင္ဘတင္ ျဖစ္ၿပီး အစ္ကုိ ျဖစ္သူ ေမာင္ဘရင္ ကြယ္လြန္ သြားၿပီးေနာက္ ေမာင္တင္ဟု အမည္ ေျပာင္းသည္။

ဦးေဖေမာင္တင္ ရုပ္တု

ငယ္ဘ၀

ဆရာႀကီးသည္ အင္းစိန္ ျမန္မာ စာသင္ေက်ာင္း၌ စတင္ ပညာ ဆည္းပူး ၿပီးေနာက္ ၈ ႏွစ္သားတြင္ ရန္ကုန္ အစုိးရ ဟုိက္စကူး ေက်ာင္းသုိ႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ ပညာ ဆည္းပူးသည္။ ၇ တန္း စာေမးပြဲတြင္ ျမန္မာ တႏုိင္ငံလုံး၌ ပထမ ရ၍ စေကာလားရွစ္ဆု ရသည္။ တဖန္ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ၉ တန္း စာေမးပြဲ၌ ပထမရ၍ ရေနာင္း ဘုရင္ခံ ခ်ီးျမႇင့္ေသာ ရေနာင္းဆု ရသည္။ ဆုအျဖစ္ ဆုေငြ-၄၀က်ပ္ႏွင္႕ စာအုပ္မ်ားရသည္။
၁၉၀၆ - ရန္ကုန္ ေကာလိပ္တြင္ ဆက္လက္ ပညာ ဆည္းပူးရာ ဥပစာတန္းတြင္ ပထမ ရသည့္ အတြက္ တရားမင္းႀကီးခ်ဳပ္ ဆာဂြၽန္ ဂ်ာဒင္း ခ်ီးျမႇင့္ေသာ ဂ်ာဒင္းဆု ရသည္။ S.P.C.A အသင္းမွ က်င္းပသည့္ အဂၤလိပ္စာစီစာကံုး ျပိဳင္ပြဲတြင္ တကၠသိုလ္အဆင့္၌ ပထမရဆုရ၍ ေငြ-၂၅က်ပ္ရရွိသည္။
၁၉၀၇ - ဥပစာဒုတိယႏွစ္ စာေမးပဲြတြင္ ပထမရ၍ ဂ်ာဒင္းဆုခ်ီးျမွင့္ခံရၿပီး (တစ္လလွ်င္-၁၆က်ပ္) ရရွိသည္။ ခရစ္ယာန္ ေက်ာင္းသားမ်ားအားခ်ီးျမွင့္ေသာ ကာလကတၱားတကၠသိုလ္၏ ဒတ္စေကာလားရွစ္ ဆုလည္းရရွိသည္၊(တစ္လ ၁၅က်ပ္)ရရွိသည္။
၁၉၀၈ - ပါဠိပါေမာကၡ ခ်ားလ္ဒူရြိဳင္ဇယ္၏ တိုက္တြန္းမႈျဖင့္ ဘီေအပါဠိဂုဏ္ထူးတန္းကို ဆက္တက္ခဲ့သည္။
၁၉၀၉ - ဘီေအပါဠိဂုဏ္ထူးတန္းေအာင္ျမင္၍ ၀ိဇၨာဘြဲ႕ရရွိခဲ့သည္။
၁၉၁၀ - ကာလကတၱား တကၠသိုလ္စာေမးပဲြ၀င္ရန္ စာက်က္ေနစဥ္ စိန္ေပါလ္ေက်ာင္း၏ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္အရ ၈တန္း၊ ၉တန္း ေက်ာင္းသားမ်ားအား ပါဠိဘာသာသင္ေပးရသည္။ လစာအေနျဖင့္(၈၀က်ပ္)ရရွိသည္။
၁၉၁၁ - မတ္လတြင္ ကာလကတၱား တကၠသိုလ္ မဟာ၀ိဇၹာစာေမးပြဲ ပါဠိျဖင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ဇြန္လထုတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္းဂ်ာနယ္ အတြဲ(၁)အမွတ္(၁)တြင္ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ ျမန္မာစာေဆာင္းပါးကို ေမာင္တင္(ဘီေအ) ကေလာင္အမည္ျဖင့္ စတင္ေတြ႕ရသည္။
၁၉၁၁ - ၁၂ - ၁၉၁၁ေအာက္တိုဘာ (၁)ရက္မွ ၁၉၁၂ ဇူလိုင္(၂၃)ထိ ရန္ကုန္ဟုိက္စကူးေက်ာင္း၌ အထက္တန္းျပဆရာလုပ္သည္။လစာေငြ(၁၅၀က်ပ္)ရရွိသည္။
၁၉၁၂ - ဇူလိုင္ ၂၄တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၌ ပါဠိပါေမာကၡ ရာထူးခန္႕အပ္ခံရသည္။ (ျမန္မာအမိ်ဴးသားထဲမွ ပါေမာကၡ ရာထူး ပထမဆံုးရရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ပဋိဥာဥ္ခံ၀န္ထမ္းလစာ-၃၀၀-၅၀၀-က်ပ္)။ ထိုစဥ္က အသက္(၂၄)ႏွစ္သာရွိေသးသည္။ ရာထူးအရ ဘားနဒ္အခလြတ္ စာၾကည္႕တိုက္မွဴးတာ၀န္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္း ဂ်ာနယ္ အယ္ဒီတာတာ၀န္မ်ားယူရသည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ လန္ဒန္ ပါဠိစာေပအသင္းအတြက္ စာမူူရွာေဖြေရး တာ၀န္ကိုပါ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္ (ကြယ္လြန္ခ်ိန္ထိ)။ ျမန္မာျပည္၏ တရား၀င္ကိုယ္စားလွယ္ တစ္ဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရသည္။ ဘီေအတန္းအတြက္ ျပဌာန္းေသာ (ဒီပ၀ံသမွတ္စု)ကို ေရးသားသည္။
၁၉၁၃ - ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္းတြင္ ရာသက္ပန္အသင္းသား အျဖစ္၀င္ေရာက္ၿပီး ေငြထိန္းတာ၀န္ယူရသည္။
၁၉၁၄ - A Pali Primer (အေျချပဳပါဠိသဒၵါ)ကုိ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင္႕ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ဘီေအတန္းအတြက္ ျပဌာန္းေသာ (ဓမၼပဒ)ကို ေရာမအကၡရာဖလွယ္၍ တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၁၉၁၅ - ကာလကတၱား တကၠသုိလ္-ဘီေအတန္း စာေမးပြဲအတြက္ Millinda Panha ကိုျပဳစုထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ဘီေအတန္းအတြက္ ျပဌာန္းေသာ (ခုဒၵကပါဌ)ကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္း အက်ိဳးေဆာင္ အတြင္းေရးမႈး ျဖစ္သည္။
၁၉၁၆ - ဇူလုိင္(၅)ရက္တြင္ ဖဲြ႕စည္းေသာ ျမန္မာစာညြန္႔ေပါင္းက်မ္း ျပဳစုေရး အၾကံေပးဘုတ္အဖဲြ႕တြင္ အဖဲြ႕၀င္ျဖစ္သည္။
၁၉၁၈ - A pali Reader (ပါဠိဖတ္စာ)ကုိ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျပဳစုထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၂၀ - The Student‘s Pali-English Diclionary (ေက်ာင္းသားကိုင္ ပါဠိ-အဂၤလိပ္အဘိဓာန္)ကို အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ျပဳစုထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာ(၄)ရက္တြင္ အဂၤလန္သုိ႔ ပညာေတာ္သင္ထြက္ခြာခဲ့သည္။ ေအာက္စဖို႔တကၠသိုလ္ အက္ဇီတာေကာလိပ္၌ ပညာသင္ၾကားခဲ့သည္။ (အမည္တူရွိေန၍ အမည္ေရွ႕တြင္ ဖခင္အမည္မွ 'ေဖ'ကုိယူ၍ 'ေဖေမာင္ တင္'ဟုေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ အဌသာလိနီ(ပ-တဲြ)အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္-လန္ဒန္ပါဠိအသင္းမွ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၁၉၂၁ - အဌသာလိနီ(ဒု-တဲြ) အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ လန္ဒန္ပါဠိအသင္းမွ ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၂၂ - ေအာက္စဖုိ႕ဒ္ တကၠသိုလ္မွ စာေပ၀ိဇၨာ(ဘီလစ္)ဘဲြ႕ရရွိသည္။
၁၉၂၃ - ေအာက္စဖို႕ဒ္၌ အဂၤလိပ္စာေပသမိုင္းေလ႕လာခဲ့သည္။ ေဒါက္တာဘလက္ဒင္၏ ေရွးေဟာင္းမြန္ေက်ာက္စာ သင္တန္းတက္ၿပီး အင္းနားတင္ပယ္ ဥပေဒေက်ာင္းတြင္ ဆက္ပညာဆည္းပူးခဲ့သည္။ မွန္နန္းရာဇ၀င္ေတာ္ၾကီး (အတြဲ-၃၊၄၊၅-ပုဂံေခတ္ပိုင္း)ကို ပါေမာကၡ ဂ်ီအိပ္ခ်္လုစ္ ႏွင္႕တဲြဖက္၍ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ခဲ့သည္။ လန္ဒန္ေအာက္စဖုိဒ္႕တကၠသိုလ္ ပံုႏွိပ္ တိုက္ကထုတ္ေ၀သည္။ ၀ိသုဒိၶမက္(ပထမပိုင္း) အဂၤလိပ္ဘာသာ-လန္ဒန္ပါဠိအသင္းမွ ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၂၄ - လန္ဒန္ရွိ-ျမန္မာအသင္းဥကၠဌရာထူးကို ျမန္မာျပည္ ဘုရင္ခံေဟာင္း ဆာဟာဗီအဒန္ဆင္ႏွင္႕ ယွဥ္ျပိဳင္ အေရြးခံခဲ့သည္။ အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္ (ဥကၠဌျဖစ္ျပီး ဇူလိုင္လအတြင္း ျမန္မာျပည္ျပန္ရန္-ျမန္မာျပည္အစိုးရ၏ အမိန္႕ခ်မွတ္ျခင္းခံရ)။ ၾသဂုတ္(၁၃)ရန္ကုန္ကို ျပန္လည္ ေရာက္ရွိသည္။ စက္တင္ဘာ(၁)တြင္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ အေရွ႕တိုင္း ဘာသာရပ္ဌာနမွဴးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာ(၂၇)တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ သုေတသနအသင္း၏ စာအုပ္ထုတ္ေ၀ေရး ဆပ္ေကာ္မတီတြင္ စာတည္းခ်ဳပ္လုပ္သည္။ (၁၉၄၁-တုိင္ေအာင္ အသင္းအတြက္ စာအုပ္ (၄၆)မ်ိဳး တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။) ရန္ကုန္တကၠသုိလ္တြင္ ျမန္မာစာသင္ၾကားမႈစနစ္ ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ ဆီးနိတ္အဖဲြ႕သုိ႕ အေရးဆို၊ ဆီးနိတ္မွ ေက်ာင္းသားတိုင္း ျမန္မာစာတန္းနိမ္႕ကုိ မသင္မေနရ ဘာသာအျဖစ္ ဥပေဒျပဌာန္းေပးရသည္။
၁၉၂၅ - ျမန္မာသဒၵေဗဒဖတ္စာ-အဂၤလိပ္လို စာအုပ္(သဒၵေဗဒပါေမာကၡ-မစၥစ္အီးအမ္ထေရာင္းႏွင္႕ တဲြဖက္)ျပဳစု-လန္ဒန္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀သည္။ ရန္ုကုန္တကၠသုိလ္ ျမန္မာစာ၀ိဇၹာဂုဏ္ထူးတန္းကို ဦးေဆာင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ သုေတသန အသင္း စာတည္းႏွင့္ စာၾကည့္တုိက္မွဴးတာ၀န္ကို ပါေမာကၡလုစ္ႏွင့္ တဲြတာ၀န္ယူသည္။ ေဒ၀ကုမၻာန္ ျပဇာတ္ကို (ပုဂံ၀န္ေထာက္ ဦးတင္ႏွင့္တဲြ၍) တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၁၉၂၇ - ၂၈ - ျမန္မာစာ မဟာ၀ိဇၹာဂုဏ္ထူးတန္းကို ဦးေဆာင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။
၁၉၂၇ - ၃၉ - သူငယ္တန္းမွ ပဥၥမတန္းအထိ ျမန္မာစာဖတ္စာမ်ားကို ျပဳစုထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၂၈ - ေဒါက္တာ ဂြၽန္၊ ဆစ္ဒင္ဟမ္၊ ဖာနီဗယ္ ဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပညာျပန္႔ပြားေရးအသင္းတည္ေထာင္ရာတြင္ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ဇြန္လ(၉)ရက္တြင္ သာယာ၀တီျမိဳ႕၊ အဂၤလီကန္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္း၌ ဘိလပ္ျပန္၀တ္လံုေတာ္ရ ဦးဖိုးဒန္၊ ေဒၚျမ ၾကီးတို႕၏သမီး ၾကည္ၾကည္(Edith)ႏွင္႕လက္ထပ္ခဲ့သည္။ အႏုုျမဴ-ျမန္မာျပန္စာအုပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ပုဂံေက်ာက္စာညြန္႔ေပါင္းကို ပါေမာကၡလွစ္ႏွင့္ တဲြ၍ ျပဳစုထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၂၉ - အႏုျမဴဒီပနီကိုထုတ္ေ၀သည္။ The Path of Purity(Part-2)ကို လန္ဒန္ပါဠိအသင္းက ထုတ္ေ၀သည္။ မူလတန္းမ်ား အတြက္ ျမန္မာၾကည္႕စာ-၃-တြဲြကို (ပညာမင္းၾကီး ဦးခ်ိဳႏွင္႕ တဲြဖက္) ျပဳစုထုတ္ေ၀သည္။ ဖါနီဗယ္-အဂၤလန္ျပန္ သြားစဥ္ ဂႏၱေလာက မဂၢဇင္းၾကီးၾကပ္တည္းျဖတ္ (သူၾကီးေဂဇက္ ဦးခင္ေမာင္ႏွင္႕အတူေဆာင္ရြက္)သည္။ ေဖေဖၚ၀ါရီလတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အသစ္အတြက္ ေရာက္ရွိလာေသာ ဆိုင္မြန္ေကၚမရွင္သုိ႔ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္မ်ား တြင္ ဘာသာရပ္မ်ားကို ျမန္မာဘာသာျဖင္႕ သင္ၾကားသင့္ေၾကာင္း အၾကံေပးစာတမ္းတင္သြင္းသည္။
၁၉၃၀ - ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာ အဂၤလိပ္ဘာသာစကား အေခၚအေ၀ၚမ်ားကို ျမန္မာပညာရွိမ်ား ႏွင့္ ညွိႏႈိင္း၍ ဦးေဆာင္ျမန္မာျပန္ခဲ့သည္။ ျမန္မာသုေတသနအသင္း ဒုဥကၠဌအျဖစ္ တာ၀န္ယူခဲ့သည္။
၁၉၃၁ - ပါဠိဖတ္စာကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ျပဳစုထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ The path of Purity(Part-3)ကိုိ လန္ဒန္ပါဠိ အသင္းက ထုတ္ေ၀သည္။ ၀ိသုဒိၶမဂၢဇင္းက်မ္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ဆိုသည့္အတြက္ ယုိးဒယား(ထိုင္း)ဘုရင္က ေပါင္ ၁၀၀၀-ဆုခ်ီး ျမွင့္သည္။ ဆုေငြအားလံုးကို လန္ဒန္ပါဠိအသင္းသုိ႕ လွဴဒါန္းခဲ့သည္။(၁၉၄၁-တြင္ လန္ဒန္ပါဠိအသင္းက ၃-တြဲ ေပါင္း၍ထပ္မံပံုႏွိပ္။)
၁၉၃၃ - ၃၇ - ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသန အသင္း ဂ်ာနယ္စာတည္း တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၃၃ - ၆၅ - ထိုင္းဘုရင္ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ား(၅-တဲြ)ကို ပါေမာကၡလုစ္ႏွင့္ တဲြဖက္ တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၃၄ - ျမန္မာႏိုင္ငံ ပညာျပန္႔ပြားေရးအသင္း၏ ဥကၠဌႏွင့္ ေငြထိန္းတာ၀န္ေပးအပ္ျခင္း ခံရသည္။ ေခတ္စမ္းပံုျပင္မ်ားကုိ တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀သည္။ (ေခတ္စမ္းစာေပ၏အစျဖစ္သည္) ရွင္မဟာသီလဝံသ၏ ရာဇ၀င္ေက်ာ္ႏွင္႕ ဦးၾကင္ဥ၏ ပေဒသာသီခ်င္းကို တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၃၅ - ပထ၀ီ၀င္ေ၀ါဟာရမ်ားကုိ ဦးဘလြင္၊ ပါေမာကၡဘီစေလ တို႕ႏွင္႕တြဲဖက္ျပဳစုထုတ္ေ၀သည္။ အေျချပဳ ပါဠိသဒၵါျဗိတိသွ်ဘားမား ပံုႏွိပ္တိုက္က ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၃၇ - ဇြန္(၁၉)တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ၾကီးအျဖစ္ ခန္႕အပ္ခံရသည္။ အထက္တန္းျမန္မာစကားေျပ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္မ်ား(ပ-တဲြ)ကို ေရြးခ်ယ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၃၇ - ၄၀ - ျမန္မာႏိုင္ငံပညာျပန္႕ပြားေရးအသင္း၏ အေထြေထြစာတည္းလုပ္သည္။
၁၉၃၈ - ျမန္မာစာေပသမိုင္းဇမၺဴ႕မိတ္ေဆြပိဋကတ္ ပံုႏွိပ္တိုက္ကထုတ္ေ၀(ပ႕အၾကိမ္)၊ အထက္တန္းျမန္မာ ကဗ်ာ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္မ်ား ေရြးခ်ယ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၃၈ - ၃၉ - ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္း ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။
၁၉၄၀-၄၁ -ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္း ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။
၁၉၄၂ - ေဖေဖာ္၀ါရီ(၁၃)တြင္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ေက်ာင္းအုပ္ၾကီးရံုးခန္း မႏၱေလးျမိဳ႕သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ဖြင္႕လွစ္သည္။ ေမ လတြင္ ဗမာ႕လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္(ဘီအုိင္ေအ) စစ္ရန္ပံုေငြအတြက္-၃၀၀ က်ပ္ လွဴဒါန္းသည္။
၁၉၄၃ - ၄၅ - ၁၉၄၃ေမ(၁)မွစ၍ ၁၉၄၅ဧျပီ(၃၀)ထိ၊ ဂ်ပန္ေခတ္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖဲြ႕ ဥကၠဌ အျဖစ္ တာ၀န္ေပးျခင္းခံရသည္။
၁၉၄၅ - ျမန္မာႏိုင္ငံ ခရစ္ယာန္စာေပအသင္း ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ျဖစ္သည္။
၁၉၄၇ - ရန္ကုန္တကၠသိုလ္က အျငိမ္းစားလစာေငြ ၇၀၀က်ပ္ အျပင္ ျမန္မာစာေပႏွင္႕ ပါဠိစာေပ ပါေမာကၡတာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္ ျမန္မာစာေပတိုးတက္ေရး အစဥ္တစိုက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ႕ျခင္းေၾကာင္႕ ဂုဏ္ျပဳေငြ လစဥ္၅၀၀က်ပ္ ခ်ီးျမွင္႕ခံရသည္။
၁၉၄၇ - ၄၈ - သက္ၾကီးတကၠသိုလ္တြင္ ပထမဦးဆံုး ေက်ာင္းအုပ္ၾကီးအျဖစ္ တာ၀န္ေပးအပ္ခံရသည္။
၁၉၄၈ - ၾသဂုတ္(၁)မွ ၁၉၅၀ ေမ(၃၀)ထိ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပါဠိပါေမာကၡအျဖစ္ခန္႕အပ္ခံရသည္။ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ဘာသာျပန္ႏွင္႕စာအုပ္ထုတ္ေ၀ေရး ဌာန၏ အၾကံေပးအဖဲြ႕ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။
၁၉၄၉ - ၾသဂုတ္(၃၀) ပညာရွင္(၂၉၂)ဦးပါ၀င္ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္ သုခမိန္အဖဲြ႕ဥကၠဌအျဖစ္လည္း ေကာင္း၊ ျမန္မာ႕စြယ္စံုက်မ္း စီစဥ္ေရးအဖဲြ႕ ဥကၠဌအျဖစ္လည္းေကာင္း ေဆာင္ရြက္သည္။
၁၉၅၀ - ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္း ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။
၁၉၅၁ - သုေတသနအသင္း ဒု-ဥကၠဌ။ ျမန္မာ၀ါက်ဖဲြ႕ ထံုးက်မ္း ကို ဘာသာျပန္စာေပအသင္းကထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၅၂ - ရန္ကုန္တကၠသိုလ္က ဂုဏ္ထူးေဆာင္(L.L.D)ပါရဂူဘဲြ႕ ခ်ီးျမွင္႕ခံရသည္။
၁၉၅၅ - ေက်ာင္းသံုးျမန္မာသဒၵါကို အထက္တန္းမ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ေရးသား၍ ဘာသာျပန္စာေပ အသင္းက ထုတ္ေ၀သည္။ ျမေစတီေက်ာက္စာကို ျမန္မာျပန္တည္းျဖတ္၍ ယဥ္ေက်းမွဳ၀န္ၾကီးဌာနက ထုတ္ေ၀။ ေရႊ စည္းခံု မြန္ ေက်ာက္စာျမန္မာျပန္တည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀သည္။ အလယ္တန္းျမန္မာသဒၵါကို ဘာသာျပန္အသင္းက ထုတ္သည္။
၁၉၅၇ - က်န္စစ္သားမင္းတရားၾကီး၏ ခုန္းေတာ္မြန္ေက်ာက္စာကို ျမန္မာျပန္ဆိုတည္းျဖတ္၍ ယဥ္ေက်းမွဳ၀န္ၾကီးဌာန။ ေအာက္တုိဘာ (၅)ရက္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ ခ်ီကာဂိုတကၠသိုလ္ ခရစ္ယာန္သမၼာက်မ္းစာဌာန၌ ဗုဒၶတရား သင္ၾကားပုိ႕ခ်ရန္ ရန္ကုန္မွထြက္ခြာ။ ဘာသာေလာကက်မ္းကုိ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းက ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၅၉ - ဇႏၷ၀ါရီ(၂)ရက္တြင္ က်န္မာေရး အေျခအေနေၾကာင္႕ ျမန္မာျပည္ျပန္လာသည္။ တန္းျမင္႕သဒၵါႏွင္႕ အသံုး အႏွဳန္းကိုကို ဘာသာျပန္အသင္း ကထုတ္ေ၀သည္။ ေမလတြင္ မေလးရွားႏိုင္ငံ၊ ကြာလာလန္ပူျမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ အာရွ ခရစ္ယာန္ ေကာင္စီကြန္ဖရင့္ သုိ႔ တက္ေရာက္သည္။ ယဥ္ေက်းမႈ ၀န္ၾကီးဦးခ်စ္ေသာင္း ဦးေဆာင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအဖဲြ႕တြင္ အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ တရုတ္ျပည္သို႕သြားေရာက္သည္။
၁၉၆၀ - Prayer and Meditation (ဆုေတာင္းျခင္းႏွင့္ ဘာ၀နာ)စာအုပ္ကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျပဳစု၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ ခရစ္ယာန္ေကာင္စီက ထုတ္ေ၀သည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီ(၁၆)မွ ၁၉၆၄-ေအာက္တိုဘာ(၁၃)ထိ သမိုင္းေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ သုေတသနအသင္းဥကၠဌ။ ဇမၺဴဒီပဥေဆာင္းက်မ္းကို ေဒါက္တာ ေဂ်အက္စ္၊ဖါနီမယ္ႏွင္႕တြဲ ဖက္တည္းျဖတ္ကာ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္းက ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၆၁ - ေမလတြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ျမန္မာစာဌာန၌ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ျမန္မစာပါေမာကၡအျဖစ္ တာ၀န္ေပး အပ္ခံရ။ ဗုဒၶဘာသာႏွင္႕ ခရစ္ယာန္ဘာသာဆိုင္ရာ ျပႆနာအခိ်ဳ႕စာအုပ္ငယ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ ခရစ္ယာန္ေကာင္စီ မွ ထုတ္ေ၀။ ဗုဒၶဘာသာႏွင္႕ ခရစ္ယာန္ဘာသာႏႈိင္းယွဥ္ေလ႕လာခ်က္စာအုပ္ငယ္ကိုလည္း ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၆၂ - ဗီးဂ်ီရွာဗန္၏ဓမၼေဟာင္းဖတ္နည္းကိုျမန္မာျပန္ထုတ္ေ၀။ ေရႊေတာင္နႏၵမိတ္၏ စလင္းမင္းေမာင္ ေပါင္းေခ်ာင္ဧခ်င္း ကိုတည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၆၃ - ဒီဇင္ဘာတြင္ ပညာေရး၀န္ၾကီးဌာန ျမန္မာစာေပျပဳစုေရးႏွင္႕ ဘာသာျပန္ေကာ္မရွင္အဖဲြ႕ဥကၠဌ ျဖစ္သည္။
၁၉၆၄ - ဗုဒၶဘာသာဆုေတာင္းပံုႏွင္႕ ဘာ၀နာပြားပံု အဂၤလိပ္လုိစာအုပ္ကို လန္ဒန္(S.P.C.K)က ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀သည္။
၁၉၆၆ - ဧျပီတြင္ အမရပူရျမိဳ႕ မဟာဂႏၶာရုံဆရာေတာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသႏွင္႕ အနတၱတရားေတာ္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။
၁၉၆၈ - ေမ(၁၁)တြင္ အသက္(၈၀)ျပည္႕ အထိမ္းအမွတ္ ကန္ေတာ႕ပြဲ သုေတသနအသင္းကၾကီးမႈး၍ တကၠ သိုလ္ဓမၼာရံုတြင္ က်င္းပသည္။
၁၉၆၉ - ျမန္မာ၀တၳဳသမိုင္းအစႏွင္႕ သုေတသနစာတမ္းမ်ားစာအုပ္ စိန္ပန္းျမိဳင္စာေပက ထုတ္ေ၀။ မႏၱေလး ျမိဳ႕ ကယ္လီဘုရားေက်ာင္း ခရစ္ယာန္ကြန္ဖရင့္တြင္ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာမဂၢင္ရွစ္ပါး အေၾကာင္း ေဟာေျပာသည္။
၁၉၇၀ - ဒီဇင္ဘာတြင္ လန္ဒန္ပါဠိအသင္းၾကီး၏ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ပါဠိအဌကထာ အုပ္ေရ(၅၀)ကို အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ဆိုေရးအဖဲြ႕၌ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဗုဒၶ၀ံသအဌကထာကို ကုသုိလ္ျဖစ္ ဘာသာျပန္ဆိုရန္ တာ၀န္ယူခဲ့သည္။
၁၉၇၂ - လန္ဒန္ပါဠိအသင္းဥကၠဌ ေဒါက္တာမစၥအုိင္ဘီေဟာနာအားဂုဏ္ျပဳထုတ္ေ၀မည္႕ အထူးထုတ္စာေစာင္ အတြက္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာစာတန္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင္႕ ေရးသားခဲ႕။
၁၉၇၃ - ေဖေဖာ္၀ါရီ(၂၀)တြင္ လယ္တီဆရာေတာ္ ျမန္မာျပန္ဓမၼစကၠပ၀တၱနသုတ္ႏွင္႕ အနတၱလကၡဏသုတ္ ကို အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ဆိုျပီး (ယင္းစာမူကို ၁၉၇၈တြင္ ပါဠိ၊ျမန္မာ၊အဂၤလိပ္(၃)ဘာသာျဖင္႕ ပံုႏွိပ္။ ၁၉၉၃တြင္ ဒု-အၾကိမ္ရုိက္ႏွိပ္)။
၁၉၇၃ - မတ္လ(၂၂)ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႕ နံနက္႕အသက္(၈၅)ႏွစ္အရြယ္တြင္ ကြယ္လြန္။ (မကြယ္လြန္မီ-ေမာင္ေထာင္သာသနာပုိင္ဆရာေတာ္၏ ေရႊတိဂံုဆံေတာ္ရွင္ဘုရားရွိခိုးေထာမနာ ၁၂႕ဂါထာ ႏွင္႕ ပထမေရႊက်င္ ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီး၏၀ိစိၾတ၀ႏၵနာ ဘုရားရွိခိုးဂါထာ(၇၅)ဂါထာအနက္ (၅၅)ပုဒ္ အဂၤလိပ္ဘာသာသုိ႕ျပန္ဆိုျပီး ခဲ႕။

ပထမ ပါေမာကၡ

ဦးေဖေမာင္တင္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပထမ ပါေမာကၡ ျဖစ္သည္။ အသက္ ၂၄ နွစ္ အရြယ္တည္းက ပါေမာကၡျဖစ္ခဲ့ေသာ ဦးေဖေမာင္တင္သည္ ငယ္စဥ္တည္းက ျမန္မာတနိုင္ငံလံုးတြင္ ပထမဆု နွင့္ စေကာလားရွစ္မ်ားရခါ ပညာထူးခြ်န္ခဲ့သည္ ။ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ နွင့္ ဓေလ့ထံုးစံကို ျမတ္နိုးေသာေၾကာင့္ နိုင္ငံျခား၀တ္စံုကို ၀တ္ဆင္ေသာ နိုင္ငံျခားသား ပါေမာကၡအမ်ားအျပားၾကားတြင္ ပုဆိုးေတာင္ရွည္ ၊ ရင္ဖံုးအကၤ် ီ၊ ေခါင္းေပါင္းတို႔ကို ၀တ္ဆင္ျပီး စာသင္ေလ့ရွိသည္ ။ ပညာပိုင္းအရ ထူးခြ်န္သည့္အျပင္ စာအသင္အျပလည္း ေကာင္းေသာေၾကာင့္ ေကာလိပ္ေက်ာင္းသားမ်ား သာမက နိုင္ငံျခားသား ပါေမာကၡမ်ား၏ ေလးစားျခင္းကိုပါ ခံခဲ့ရသည္။
ဘီ-ေအ ေအာင္ေသာနွစ္က စုစုေပါင္း ဘီေအေအာင္သူ ၉ ေယာက္သာရွိခဲ့သည္ ။ ထိုအခါ ပညာတတ္မ်ားအလိုရွိေသာ ျဗိတိသွ်အစိုးရက အိမ္တိုင္ရာေရာက္ လိုက္ေခၚျပီး ရာထူးၾကီးမ်ား ေပးအပ္ေသာ္လည္း ဆရာၾကီး ဦးေဖေမာင္တင္က စိတ္မ၀င္စားခဲ့ေခ် ။ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္းတြင္ တစ္နွစ္ခန္႔ဆရာ၀င္လုပ္ျပီးမွ ပါေမာကၡအလုပ္ကို လုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ ။
ရန္ကုန္ေကာလိပ္တြင္ ပါေမာကၡလုပ္ေနစဥ္တြင္လည္း ျမန္မာေက်ာင္းသားမ်ားဘက္မွ အျမဲရပ္တည္ေပးခဲ့သည္ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ တည္ေထာင္ေပးရန္ ေရွ႕တန္းမွ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္ ။ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အေရးယူခိုင္းေသာအခါ သူတို႔သည္ အစိုးရကို ဆူပူျခင္းသာျဖစ္သည္ ၊ ေက်ာင္းနွင့္မဆိုင္ဟုဆိုခါ အေရးယူဖို႔ ရဲရဲတင္းတင္းျငင္းဆန္ခါ ၊ ေက်ာင္းသားမ်ားဘက္မွ ရပ္တည္ေပးခဲ့သည္ ။ ထို႔အျပင္ တို႔ဗမာအစည္းအရံုးကိုလည္း တိတ္တဆိတ္ အားေပးခဲ့ေသးသည္ ။ နိုင္ငံခ်စ္စိတ္အျပည့္ရွိေသာ ဆရာၾကီးသည္ “ယူနီဗာစတီ” ဟူေသာ အသံုးအႏႈံးကို “တကၠသိုလ္” ဟု ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚနိုင္ရန္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္ ။ ျမန္မာတိရစာၦန္ရံုရွိ တိရစာၦန္မ်ားအား ျမန္မာေ၀ၚဟာရနွင့္ ေခၚနိုင္ျခင္းမွာလည္း ဆရာၾကီး၏ ၾကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္ ။
အဂၤလန္ ျပင္သစ္ စေသာနိုင္ငံမ်ားသို႔ သြားေရာက္ခဲ့စဥ္ သူတို႔ ဘာသာစကား ဓေလ့ထံုးစံကို တေလးတစား အေလးထားၾကသည္ကို ျမင္ေတြ႔ျပီး ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ျမန္မာစာေပ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ မ်က္နွာငယ္ ညွိဳးေရာ္ေနသည္ကို မၾကည့္ရက္နိုင္ျဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ တကၠသိုလ္တြင္ ျမန္မာစာဌာန ရွိရန္ ၊ တကၠသိုလ္ရွိ ဥပဇာတန္း ၊ ၀ိဇၹာတန္း ၊ ဂုဏ္ထူးတန္း ၊ မဟာ၀ိဇၹာတန္းတို႔တြင္ ျမန္မာစာေပ သင္ၾကားရန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္ ။ ထိုသို႔ၾကိဳးပမ္းရာတြင္ ျမန္မာစာေဟာင္း ေပေဟာင္းမ်ားကို ကိုယ္တိုင္ေလ့လာစည္းပူး စုေဆာင္း၍ ၊ ျမန္မာစာေပေလာကတြင္ ထူးခြ်န္ေသာ လူေတာ္မ်ားနွင့္ ပူးေပါင္းခဲ့သည္ ။ ျမန္မာစာတမ္း စာအုပ္စာေပ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္မ်ားကိုလည္း ကိုယ္တိုင္ေရးသားခဲ့သည္ ။ အစိုးရေက်ာင္းမ်ားတြင္လည္း ျမန္မာ့စာေပကို ေနာင္လာေနာက္သားမ်ား ေလ့လာစည္းပူးနိုင္ရန္ ဦးၾသဘာသ၏ ေ၀ႆႏၱရာဇာတ္ ၊ ဦးဖိုးက်ား၏ ျမန္မာ့ဂုဏ္ရည္ ၊ ဦးခ၏ ေခြ်တာျခင္း စသည္တို႔ကို ရဲ၀ံ့စြာ ျပဌာန္းေပးခဲ့သည္ ။ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳေက်ာင္းမ်ားက ထိုသင္ရိုးညႊန္းတန္းမ်ားကို အတိုက္အခံျပဳေသာအခါ ၊ ကိုယ္တိုင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ျဖစ္ေသာ ၊ ဘက္လိုက္မႈကင္းေသာ ၊ အမွန္တရားကိုသာ အေလးထားေသာ ဆရာၾကီးက ေအာက္ပါအတိုင္း ေျဖၾကားခဲ့သည္။
“ဗုဒၶဘာသာ တိုင္းျပည္မွာ လာေနတဲ့အတြက္ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း သင္ရတာ အလြန္သဘာ၀က်ပါတယ္ ။ ေက်းဇူးတင္ဖို႔ေတာင္ ေကာင္းပါေသးတယ္”
ျဗိတိသွ်အာဏာပိုင္မ်ားက ပို႔၍ ေအာက္စဖို႔ တကၠသိုလ္တြင္ သြားေရာက္ပညာသင္ၾကားစဥ္ ၊ လူအမ်ား မေအာင္ျမင္နိုင္ဟု ထင္ေသာ အလြန္ခက္ခဲနက္နဲလွသည့္ က်မ္းနွစ္ေစာင္ကို ပါဠိဘာသာမွ အဂၤလိပ္ဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုနိုင္ခဲ့သည္ ။ ထိုသို႔ က်မ္းမ်ားကို ဘာသာျပန္ ဆိုရာတြင္ အလြန္ထူးခြ်န္ေသာေၾကာင့္ နိုင္ငံျခားသားမ်ားက ဆရာၾကီးအား “သူေတာ္စင္” ၊ “ပါဠိေဒ၀ီ” ဟု ခ်ီးမြန္းေခၚေ၀ၚသည့္အျပင္ ၊ ယိုးဒယားဘုရင္ကလည္း ဆု ေရႊဒဂၤါး ေပါင္ တစ္ေထာင္ ခ်ီးျမင့္ခဲ့သည္ ။ ဂ်ာမန္လူမိ်ဳးတဦးသည္ ဆရာၾကီး ဘာသာျပန္ထားေသာ က်မ္းကို ကိုးကား၍ ဂ်ာမန္ဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုနိုင္ခဲ့သည္ ။
ဆရာၾကီးသည္ ျပည္ေထာင္စု တိုင္းရင္းသားလူမိ်ဳးမ်ား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကိုလည္း အထူးလုိလားသည္ ။ ျမန္မာစာေပကို တိုင္းရင္းသားမ်ားထံ ျပန္႔ပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း နားလည္မႈ ၊ ရင္းနွီးမႈ ၊ ခ်စ္ခင္မႈ ၊ ေသြးစည္းမႈတို႔ ရနိုင္မည္ဟုလည္း ယံုၾကည္ခဲ့သည္ ။ ^[1]

ထင္ရွားေသာစာအုပ္အခိ်ဳ႕

1. ျမန္မာစာေပသမိုင္း
2. ျမန္မာ၀တၳဳသမိုင္းအစႏွင္႕ သုေတသနစာတမ္းမ်ား
3. ဘာသာေလာကက်မ္း
4. ျမန္မာ၀ါက်ဖဲြ႕ထံုးက်မ္း
5. ေက်ာင္းသံုးျမန္မာသဒၵါ
6. ၀ိသုဒၶိမဂ္အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္
7. အေျချပဳပါဠိသဒၵါ
8. ပါဠိဖတ္စာ^[2]--Mayor mt 13:12, 5 မတ္ 2009 (UTC)