ဗန္ေမာ္တင္ေအာင္

ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္ (သို႔မဟုတ္) ျပည္သူ႔ဘက္ကရပ္တည္ခဲ့ေသာ စာေရးဆရာႀကီး

သိပၸံခ်စ္သူ

ဧၿပီ ၂၂၊ ၂၀၁၁

          ျပည္သူ႔ဘက္က ရပ္တည္၍ ျပည္သူကို ေလးစားတန္ဖိုးထားသူအား ျပည္သူက ျပန္လည္ ေလးစားတန္ဖိုးထား ခ်စ္ခင္သည္မွာ အလြန္႐ုိးစင္းေသာ  ဒါနတရပ္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။

          သူ မကြန္လြန္မီ သူ႔သားအားေျပာခဲ့သည့္ “လူတေယာက္ရဲ႕တန္ဖုိးဟာ သူ ျဖတ္သန္းေက်ာ္လႊားေနတဲ့ ေခတ္ႀကီးက သူ႔ပခုံးေပၚတင္ေပးလိုက္တဲ့ သမိုင္းတာဝန္ကို သူ ဘယ္ေလာက္ သယ္ပိုးထမ္းေဆာင္ခဲ့တယ္ ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ တိုင္းတာရမွာပဲ” ဆိုသည့္စကားအတိုင္း ဆရာ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ သမိုင္း၏တာဝန္ေတြကို ရဲရဲရင့္ရင့္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သလို၊  သူ႔ေခတ္ႀကီးက သူ႔ပုခုံးပၚတင္ေပးလိုက္ေသာ သမိုင္းေပးတာဝန္ကိုလည္း ေက်ပြန္စြာ ထမ္းရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။

          ယခုအခါ ဆရာဗန္းေမာ္တင္ေအာင္ကြယ္လြန္ခဲ့သည္မွာ ၂ဝ၁ဝ ျပည့္ႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၇ ရက္ေန႔ဆိုလွ်င္ ၃၂ ႏွစ္ တင္းတင္းျပည့္ၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း သမိုင္းတာဝန္ေက်ပြန္ခဲ့ေသာ၊ လူခ်စ္လူခင္ေပါမ်ားေသာ၊ ျပည္သူခ်စ္ေသာ အႏုပညာရွင္မို႔ ယေန႔တိုင္ သူ႔ကိုလြမ္းဆြတ္ တသသတိရေနၾကဆဲပင္။

          ဆရာ့ကို က်ေနာ္သည္ လူကိုယ္တိုင္မေတြ႔ဖူး၊ မရင္းႏွီးခဲ့ေသာ္လည္း ဆရာ့စာမ်ားကိုေတာ့ ကြၽမ္းဝင္ခဲ့သည္။ ဆရာ ေရးခဲ့သည့္ ‘လြမ္းရစ္ေတာ့ သက္လွယ္ရယ္’၊ ‘မမထား’၊ ‘ငၾသ’၊ ‘ျပည္ေတာ္သာခင္ခင္ဦး’ ‘ဘုန္းေမာင္တေယာက္ထဲရယ္’ စသည့္ ဝတၳဳမ်ားသည္ တခ်ိန္က က်ေနာ္ အ႐ူးအမူးစြဲမက္ခဲ့သည့္စာအုပ္မ်ား ျဖစ္သည္။

          ၂ဝ ရာစုစာေပသမိုင္း၌ ဆရာဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ထြန္းလင္းေတာက္ပခဲ့ေသာ အႏုပညာၾကယ္ပြင့္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန စာေပဗိမၺာန္က ႀကီးမွဴးက်င္းပသည့္ ဂႏၲဝင္စာေပစာတမ္းဖတ္ပြဲတြင္ ဆရာေက်ာ္ေအာင္ က ‘ေခတ္ေပၚ ျမန္မာ့ ဂႏၲဝင္စာေပ’ စာတမ္း၌ ဆရာ ေရးသားခဲ့သည့္ ‘ဘုန္းေမာင္တေယာက္ထဲရယ္’ (၁၉၄၇)၊ ‘ေဒါက္တာေရခ်မ္း’ (၁၉၅ဝ)၊ ‘သူပုန္နယ္ႀကီး’ (၁၉၅၂)၊ ‘ျပည္ေတာ္သာခင္ခင္ဦး’ (၁၉၅၇)၊ ‘ၿမိဳင္’ (၁၉၅၈)၊ ‘ငၾသ’ (၁၉၆၁) တို႔ကို ‘ေခတ္ေပၚဂႏၲဝင္ဝတၳဳမ်ားအျဖစ္ ကိုးကား ဖတ္ၾကားတင္ျပသြားသည္။

          ဆရာသည္ ေခတ္ေပၚဂႏႊၽဝင္ဝတႊၽဳမ်ားေရးခဲ့သလို ‘ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္သမိုင္း’၊ ‘ကိုလိုနီေခတ္ျမန္မာႏုိင္ငံသမိုင္း’ ကဲ့သို႔ သမိုင္း စာအုပ္မ်ား၊ ‘သဘာဝဝတၳ (၁)’၊ ‘႐ုပ္ကမာၻ’ ကဲ့သို႔ ဒႆနက်မ္းမ်ား၊ ‘အႏုစၾကဝဠာႏွင့္ မဟာစၾကဝဠာ’၊ ‘သဘာဝသိပၸံ တေစ့တေစာင္း ေလ့လာျခင္း’၊ ‘အုိင္းစတိုင္းႏွင့္ သူ၏ဓမၼတရား’၊  ‘လူ’ ကဲ့သို႔ သိပၸံက်မ္းမ်ား၊ ‘ဆိုရွယ္လစီဋီကာ’၊ ‘ဆိုရွယ္လစ္အဘိဓာန္’၊ ‘ဒုတိယကမာၻစစ္နွင့္ ဘာလင္အေရးေတာ္ပုံ’၊ ‘တ႐ုတ္ဆိုဗီယက္ အေရးေတာ္ပုံ’၊ ‘ေလာျပႆနာ’၊ ‘ကမာၻ႔ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ တတိယ ကမာၻ’ စသည့္ ႏိုင္ငံေရးစာေပမ်ားကိုလည္း ေရးသားခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ဆီမီးခြက္၊ တင္ဦး၊ ေမာင္တင္ေအာင္၊ ထြန္းလင္း၊ မဟာေအာင္၊ ေမာင္ေမာင္လတ္၊ ေမာင္ေရခ်မ္း၊ လင္းယုန္၊ ေမာင္ေအးသြင္ စသည့္ ကေလာင္ကြဲမ်ားျဖင့္ စာနယ္ဇင္းမ်ဳိးစုံတြင္ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ ဝတၳဳတိုမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

          သို႔ေသာ္ သူ႔သဘာဝတေလွ်ာက္ အျပင္ေလာကတြင္ ေနရသည္ထက္ အက်ဥ္းေထာင္ထဲတြင္ေနရသည့္ ကာလက မ်ားေနေပသည္။ သူသည္ စစၿပီးေခတ္ကာလတြင္ စာေပအေရးအသားေၾကာင့္ အဖမ္းခံရေသာ ပထမဆုံး စာေရးဆရာတဦးျဖစ္သည္။

          ဆရာဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ‘လူ’ ႏွင့္ ‘စာ’ ထပ္တူက်ေအာင္ေနခဲ့သူလည္း ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသား လြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲစဥ္တေလွ်ာက္၌ ကေလာင္စြမ္းအားျဖင့္ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ဳိးအေပၚ တာဝန္ေက်ပြန္ခဲ့ေသာ စာေရးဆရာတဦး ျဖစ္သည္။ သူသည္ ျပည္သူ႔ဘက္မွ ခိုင္မာစြာရပ္တည္၍ မိမိယုံၾကည္ခ်က္အေပၚ မေသြဖီဘဲ ရဲရင့္ျပတ္သားစြာ ကေလာင္ျဖင့္ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ သူ႔ဘဝ၌ “က်ေနာ့္ဘဝမွာ အတၱဆိုလို႔ မခင္ဦးကိုခ်စ္တဲ့ အခ်စ္တခုထဲပဲ ရွိပါတယ္ဗ်ာ” ဟုေျပာခဲ့သလို၊ ကိုယ္က်ဳိးစြန္႔အနစ္နာခံခဲ့သူျဖစ္သည္။

          သူ႔ဘဝတေလွ်ာက္ အခ်ိန္ျပည့္ စာေပႏွင့္ ႏုိင္ငံေရး ႏွစ္ခုကိုသာ သူ႔ဘဝကို အပ္နွင္းျမႇဳပ္ႏွံထားရာ၊ သူ႔မိသားစု အေပၚ တာဝန္ပ်က္ခဲ့သလို ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိသားစု၏နားလည္မႈကို မရခဲ့ေခ်။ ေနာက္ဆုံးမိသားစုက နားလည္ခ်ိန္တြင္ ဆရာသည္ သိႏုိင္စြမ္းမရွိေတာ့ေပ။ ဆရာ၏ေနာက္ဆုံးခရီးစ်ာပန၌ ဆရာ့ဇနီး ေဒၚခင္ဦးက ...

          “က်မ သူ႔ကိုေစာေစာပိုင္းက အေတာ္ေလး အထင္ေသးခဲ့တယ္။ သူ႔ကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းလည္း ေဝဖန္ခဲ့တယ္။ သူဟာ သူ႔သား မယား၊ သူ႔အိမ္ေထာင္ကို ဂ႐ုမစိုက္ဘူး။ သူ႔ႏုိင္ငံေရး၊ သူ႔စာေပနဲ႔သာ ေပ်ာ္ေမြ႔ေနခဲ့တယ္။ စီးပြားေရးတို႔၊ ဘာတို႔ဆိုတာကို လုံးဝ ထည့္မတြက္ဘူး။ က်မ သူ႔အေပၚ အေတာ္မေက်မနပ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ က်မ မွားမွန္းသိရပါၿပီ။ သူ႔ကို အခုလို ျပည္သူလူထုက ေလးစားၾကည္ညိဳမႈကို က်မအရင္က အထင္ႀကီးခဲ့တဲ့ ေငြေၾကးနဲ႔ စီးပြားေရးနဲ႔ ဝယ္လိုမရဘူးဆိုတာ က်မအခု သေဘာေပါက္ပါၿပီ။ သူ႔အေပၚလည္း အျမင္မွန္ရပါၿပီ” ဟု ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ ႀကီးမားစြာေပးဆပ္မႈမ်ားႏွင့္ ရင္းၿပီးရခဲ့သည့္ ဇနီး၏နားလည္မႈကို ဆရာသာၾကားခဲ့မည္ ဆိုလွ်င္ အဘယ္မွ် ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာျဖစ္ေနမည္ မသိ။

          သို႔ကလိုပင္ စာေပႏွင့္ႏုိင္ငံေရးကိုသာ ျမႇဳပ္ႏွံထားေသာ ဆရာ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္အား ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္ ဇြန္လ ၉ ရက္ေန႔တြင္ ပဲခူးၿမိဳ႕၌ အဖေက်ာင္းဆရာ၊ တရားေဟာဆရာ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ဦးေမာင္ေနႏွင့္ အမိ ေမာ္တင္လိန္း ဂ်က္ဆင္ေက်ာင္းထြက္ ေဒၚေစာၿမိဳင္ (ပဲခူးၿမိဳ႕သူ) တို႔မွ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္းသုံးဦးတြင္ အႀကီးဆုံးျဖစ္၍၊ ၎ေအာက္တြင္ ညီမ ေဒၚခင္ၾကည္မာ ႏွင့္ ညီ ဦးညိဳ တို႔ရွိေလသည္။ ဆရာ ဗန္းေမာ္တင္အာင္၏ ငယ္မည္မွာ ေမာင္တင္ဦး ျဖစ္သည္။

          ဖခင္သည္ ႏွစ္ခ်င္းအသင္းေတာ္၏ တရားေဟာဆရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တၿမိဳ႕ၿပီးတၿမိဳ႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ရာ သူသည္ မိမိဇာတိၿမိဳ႕အျပင္ အျခားၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ပညာသင္ယူခဲ့ေလသည္။ ငယ္စဥ္က ဇာတိပဲခူးၿမိဳ႕ ေအဘီအမ္ေက်ာင္း တြင္ သူငယ္တန္းမွ ဒုတိယတန္း ၁၉၂၆ - ၁၉၂၉ အထိ ပညာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ေတာင္ငူ ေအဘီအမ္ ေက်ာင္းတြင္ ၁၉၂၉ မွ ၁၉၃၁ အထိ ပညာသင္ယူခဲ့ၿပီး စတုတၳတန္း ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ၁၉၃၁ မွ ၁၉၃၂ အထိ ဗန္းေမာ္ ေအဘီအမ္ေက်ာင္းမွ အစိုးရစစ္ သတၲမတန္း ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ သူပညာ ဆည္းပူးခဲ့ေသာ ဗန္းေမာ္ ေအဘီအမ္ ေက်ာင္းသည္ ေအဘီအမ္အသင္းေတာ္မွ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္မွ စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေသာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ အလယ္တန္းေက်ာင္း ျဖစ္သည္။ ၁၉၃၄-၃၅ စာသင္ႏွစ္တြင္ ေနာက္ဆုံးဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းအသင္းေတာ္မွ ေထာက္ပံ့ျခင္းမရွိေတာ့သျဖင့္ ေက်ာင္းပိတ္လိုက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ယင္းေက်ာင္း၌ပင္ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖမ်ား၏ ေတာင္းဆိုမႈေၾကာင့္ အစိုးရဟုိက္စကူး ေက်ာင္းကို ဖြင့္လွစ္ေပးခဲ့ရသည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ အလယ္တန္းေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ အစိုးရဟိုက္စကူးေက်ာင္းတြင္ ပညာ ဆက္လက္ဆည္းပူးသည္။ ယင္းသို႔ ပညာဆည္းပူးရင္း ျမန္မာ့႐ုပ္ရွင္စာေစာင္၊ ဘားမားဂ်ာနယ္၊ ျမန္မာ့တာဝန္ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ေမာင္တင္ေအာင္ (အစိုးရ ဟိုက္စကူးေက်ာင္း ရန္ကုန္) ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ဝတၳဳတိုမ်ား ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ယင္းကာလမတိုင္မီ ဗန္းေမာ္ေအဘီအမ္ေက်ာင္းတြင္ အလယ္တန္းပညာ သင္ယူစဥ္ကပင္ ဝတၳဳတိုမ်ား အေရးေလ့က်င့္ခဲ့သည္ဟု သိရသည္။

          ထို႔ေနာက္ ၁၉၃၈ တြင္ ‘မဟာေအာင္’ ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ‘မုန္းေမ့ရက္ဘူး’ အမည္ျဖင့္ တမူးတန္ လုံးခ်င္း ဝတၳဳကို ေရးသားခဲ့ေပသည္။ ထိုအခ်ိန္က ျမန္မာႏုိင္ငံေက်ာ္စာေရးဆရာႀကီး ‘မဟာေဆြ’ ကိုအားက်၍ မဟာေအာင္ ကေလာင္အမည္ကို ယူခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၃၇-၃၈ တြင္ ရန္ကုန္ ဟိုက္စကူးေက်ာင္းမွ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ၉ တန္းစာေမးပြဲ ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ဗန္းေမာ္သို႔ျပန္လာကာ ကခ်င္တိုင္းရင္းျမန္မာ အထက္တန္းေက်ာင္းတြင္ ဆက္လက္ ပညာသင္ၾကားသည္။ ထိုေက်ာင္း၏ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးမွာ ေနာင္တြင္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သည့္ ကခ်င္ အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ ဒူးဝါးေဇာ္လြန္း ျဖစ္သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ဗန္းေမာ္ေအဘီအမ္ ကခ်င္တိုင္းရင္းျမန္မာ အထက္တန္းေက်ာင္းတြင္ ပညာဆည္းပူးရင္း ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာတြင္ အလုပ္သင္သတင္းေထာက္အျဖစ္ နယ္သတင္းမ်ား ေရးသားေပးပို႔ ေနေပၿပီ။ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ဆယ္တန္းတက္ေနဆဲ ၁၉၃၈ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္  ၁၃ဝဝ ျပည့္အေရးေတာ္ပုံႏွင့္ ဆက္သြယ္သည့္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားႀကီးတရပ္ တႏိုင္ငံလုံးတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ရာ၊ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕တြင္လည္း ေက်ာင္းေပါင္းစုံမွ ေက်ာင္းသားတို႔သည္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးဆႏၵျပကာ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့ၾကသည္။

          ယင္းကာလတြင္ အထက္တန္ေက်ာင္းသား ကိုတင္ေအာင္အဖို႔ ႏွလုံးသားေရးရာႏွင့္ပတ္သက္၍ ေၾကကြဲစရာ ၾကဳံေတြ႔လာရေလသည္။ ကိုတင္ေအာင္သည္ ကခ်င္အမ်ဳိးသမီးေက်ာင္းသူေလး နန္းဇိန္ေကာ့ႏွင့္ လူငယ္ဘာဝ ေမတၱာမွ်ခဲ့ၾကသည္။ ႏွစ္ဦးစလုံး  ႏွစ္ခ်င္းခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ခ်င္းမို႔ ဘာသာတူေသာ္လည္း အျခား အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ မိန္းကေလးရွင္၏မိဘမ်ားက သေဘာမတူသျဖင့္ မိမိတို႔သမီးကို ကိုတင္ေအာင္ႏွင့္ေဝးရာ အျခားတၿမိဳ႕တရြာသို႔ ပို႔လိုက္ေလသည္။ ဤတြင္ ကိုတင္ေအာင္သည္ အသည္းကြဲရာ ၁၃ဝဝ အေရးေတာ္ပုံကာလ အတြင္း ဗန္းေမာ္မွ ရန္ကုန္သို႔ ထြက္ခြာသြားခဲ့ေလသည္။ ယင္းႏွစ္ ဆယ္တန္းစာေမးပြဲလည္း မေျဖေတာ့ေပ။

          ယင္းေနာက္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ရန္ကုန္ေရာက္သည့္အခါ အစိုးရဟိုက္စကူးေက်ာင္းတြင္ ေဆြမ်ဳိးမ်ား၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္  ၁၉၃၉-၄ဝ စာသင္ႏွစ္၌ ေက်ာင္းျပန္တက္သည္။ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္တြင္ ‘ေနာ္မူေဂး’ အပါအဝင္ ဝတၳဳတိုမ်ားေရးသည္။ ယင္းႏွစ္တြင္ ကိုတင္ေအာင္သည္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာႏွစ္ဘာသာ ဆယ္တန္းေအာင္ျမင္ၿပီး ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ စတီးဘရားသား ကိုယ္စားလွယ္အျဖင့္ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္သည္။

          သို႔ကလို လုပ္ကိုင္ေနစဥ္ ကိုတင္ေအာင္သည္ ျပည္ၿမိဳ႕သူ မခင္ခင္ႏွင့္ ေမတၲာသက္ဝင္ ခ်စ္ခင္မိၾကသည္။ မခင္ခင္က ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္၍ မိဘမ်ားက သေဘာမတူၾကေသာ္လည္း ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ႐ုံးတက္လက္မွတ္ ေရးထိုးကာ လက္ထပ္ခဲ့ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ အထက္ျမန္မာျပည္ အဂၤလိပ္စစ္တပ္တြင္ အမႈထမ္းသည္။ တပ္စုမွဴး ဒုဗိုလ္တင္ေအာင္ ျဖစ္လာသည္။ ဤတြင္ မခင္ခင္ႏွင့္လမ္းခြဲကာ အဆက္အသြယ္ ျပတ္သြားသည္ဟု ဆိုသည္။

          ဒုတိယကမာၻစစ္ျဖစ္လာ၍ အဂၤလိပ္အစိုးရ အိႏၵိယသို႔ဆုတ္ခြာသြားရၿပီး ဂ်ပန္တို႔ဝင္ေရာက္လာသည့္အခါ ဒုဗိုလ္တင္ေအာင္သည္ အိႏၵိယသို႔မလိုက္ပါဘဲ ဗန္းေမာ္သို႔ ျပန္လာခဲ့သည္။ ဖခင္ႀကီးဦးေနသည္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕တြင္ ကြယ္လြန္သြားၿပီျဖစ္၍ မိခင္ႀကီးႏွင့္ ညီ၊ ညီမတို႔ကို ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ရသည္။ မိခင္ႀကီး ေဒၚေစာၿမိဳင္က သားႀကီး ကိုတင္ေအာင္ကို ျပည္ၿမိဳ႕သူ မခင္ခင္ႏွင့္ လက္ထပ္ခဲ့သည္ကို အသိအမွတ္မျပဳခဲ့ေပ။ ကိုတင္ေအာင္အား မိခင္ႀကီး သေဘာတူသည့္ မခင္ဦးႏွင့္ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္တြင္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕တြင္လက္ထပ္ေပးခဲ့သည္။ မခင္ဦးသည္ ေတာင္ငူဇာတိျဖစ္၍ ဦးေလးမိသားစုႏွင့္အတူ ဗန္းေမာ္သို႔ လိုက္ပါလာျခင္းျဖစ္သည္။

          ကိုတင္ေအာင္သည္ ဂ်ပန္ေခတ္အတြင္း ၁၉၄၂ မွ ၄၅ ထိ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ျပန္သြားကာ သစ္ေတာဌာနတြင္ သစ္ျဖတ္ ဝန္ေထာက္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္၊ ဗမာ့ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္တို႔တြင္ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့သည္။ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးၿပီးသည့္အခါ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ စတီးဘရားသားကုမၸဏီတြင္ အဝယ္ေတာ္၊ သစ္ကုန္သည္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ စစ္ၿပီးေခတ္ ပထမဆုံးလုံးခ်င္းဝတၳဳျဖစ္သည့္ ‘ဘုန္းေမာင္တေယာက္ထဲရယ္’ ဝတၳဳကို ၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ကေလာင္အမည္ကို ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္ ဟု ယူခဲ့သည္။

          အဆိုပါဝတၳဳကို တိုးတက္ေသာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားက ႀကိဳဆိုလက္ခံခဲ့ၾကသည္။ ယင္းဝတၳဳထဲမွ ‘ဘုန္းႏုိင္’ ကို စြဲလမ္း ႏွစ္ၿခဳိက္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား ကိုခင္ေမာင္တင့္သည္ ‘တကၠသိုလ္ဘုန္းႏိုင္’ ကေလာင္အမည္ကိုယူ၍ ႐ႈမဝမဂၢဇင္းတြင္ ကဗ်ာမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ တကၠသိုလ္ဘုန္းႏုိင္ ကေလာင္ အမည္ျဖင့္ ဝတၳဳမ်ားေရးခဲ့ေသာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းဆရာ ကိုခင္ေမာင္တင့္သည္ ‘မုန္းရစ္ေလဦး’၊ ‘သူငယ္ခ်င္းလို႔ ဆက္၍ေခၚမည္ခိုင္’၊ ‘တျပည္သူမေရႊထား’၊ ‘ညီမေလးရယ္ စုိးရိမ္မိတယ္’

စသည့္ ဝတၳဳမ်ားျဖင့္ ေအာင္ျမင္ ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည့္ စာေရးဆရာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။

          ဆရာ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္၏ ‘ဘုန္းေမာင္တေယာက္တည္းရယ္’ ဝတၳဳႀကီးႏွင့္ပတ္သတ္၍ ေဝဖန္ေရး ဆရာတဦးက ယင္းဝတၳဳထဲတြင္ ဘြဲ႔စာလုံးေပါင္း တေထာင္ေက်ာ္ ပါဝင္သည္ဟု ေဝဖန္ခဲ့သည္။ ဆရာဒဂုန္တာရာကမူ ‘စိတ္ကူးယဥ္ဘက္သို႔ယိမ္းသည့္ ဝတၳဳ’ ဟု မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ဒဂုန္တာရာအား ခ်စ္ခင္ယံုၾကည္သျဖင့္ တာရာမဂၢဇင္းတြင္ အသုံးျပဳရန္ ေငြထုပ္ႀကီးကို ပုံအပ္သည္။ ဆရာဒဂုန္တာရာက အဆိုပါေငြမ်ားကို အသုံးျပဳရန္မလိုအပ္၍ လက္မခံခဲ့ေခ်။ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ တရာမဂၢဇင္းတြင္ လစာမယူဘဲ စာေပယုံၾကည္ခ်က္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ မဂၢဇင္းထုတ္ေဝေရး အတတ္ပညာမ်ားကိုေလ့လာရင္း တာရာမဂၢဇင္း လက္ေထာက္အယ္ဒီတာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ စာေပထုတ္ေဝေရး လုပ္ငန္းအေတြ႔အၾကဳံရလာေသာအခါ ၁၉၅၂ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ပထမအႀကိမ္ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ကိုထုတ္ေဝ၍ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ယင္းသို႔ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ ထုတ္ေဝရင္း ေဒါက္တာေရခ်မ္း (၁၉၅ဝ)၊ မုန္တိုင္းထဲကလူ (၁၉၅ဝ)၊ ေငြႏွင္းမႈန္မႈန္ စသည့္ ဝတၳဳမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

          ထို႔ေနာက္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၅၁ တြင္ ‘လင္းယုန္’ သတင္းစာကို ပထမအႀကိမ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ သူ၏ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ႏွင့္ လင္းယုန္သတင္းစာတြင္ ႏိုင္ငံေရးေဝဖန္ခ်က္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေရးသားသျဖင့္ ထိုစဥ္က ဖဆပလ၏ မ်က္မုန္းက်ဳိးျခင္းကိုခံခဲ့ရသည္။ တဖက္မွလည္း ဝတၳဳမ်ား အဆက္မျပတ္ေရးသားခဲရာ ခင္မမၾကဴ (၁၉၅၁)၊ ေရေျမဆုံးေစေတာ့ကြယ္ (၁၉၅၂)၊ သူပုန္ႀကီး (၁၉၅၂)၊ ျပည္ေတာ္သာခင္ခင္ဦး (၁၉၅၂)၊ ေမာင့္ေမတၲာ (၁၉၅၂)၊ ဆန္႔က်င္ဘက္၏ သမီးပ်ဳိ (၁၉၅၂)၊ အေမ (၁၉၅၂)၊ အညတရ (၁၉၅၃)တို႔သည္ ထင္ရွားခဲ့ေလသည္။

          သူ႔ဝတၳဳမ်ားတြင္ လက္ရွိအစိုးရအား ႏုိင္ငံေရးထိုးႏွက္ခ်က္မ်ား ပါရွိေသာေၾကာင့္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ထုတ္ သူပုန္ႀကီး၊ ျပည္ေတာ္သာ ခင္ခင္ဦးႏွင့္အေမ စသည့္ လုံးခ်င္းဝတၳဳမ်ားေၾကာင့္ ဖဆပလ အစိုးရက ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္အား ပုဒ္မ (၅) ျဖင့္ ၁၉၅၂ ၾသဂုတ္လ ၂၇ တြင္ဖမ္းဆီး၍ ေထာင္ ၇ ႏွစ္ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့သည္။

          စာေရးဆရာ၊ အယ္ဒီတာႏွင့္ ထုတ္ေဝသူ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းခံရေသာေၾကာင့္ ပထမအႀကိမ္ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ႏွင့္ လင္းယုန္သတင္းစာတို႔လည္း ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရသည္။ သူ၏ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ႏွင့္ သတင္းစာတို႔မွ လင္းယုန္သစ္လြင္၊ လင္းယုန္နီ၊ လင္းယုန္ေမာင္ေမာင္၊ ေမာင္လင္းယုန္ (ရွမ္းျပည္) စသည့္ လင္းယုန္အမည္တပ္ သတင္းစာဆရာမ်ား၊ စာေရးဆရာမ်ားကို ေမြးထုတ္ႏုိင္ခဲ့ေလသည္။

          ခင္ပြန္းသည္ ထိန္းသိမ္းခံရသည့္အခါ ပါရမီျဖည့္ဖက္ ဆရာ့ဇနီးေဒၚခင္ဦးသည္ ကေလး ၃ ေယာက္ႏွင့္ ၾကဳံရာက်ပန္းလုပ္ကာ ဘဝကို ႐ုန္းကန္ခဲ့ရေလေတာ့သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္အား ဖဆပလ အစိုးရက ပုဒ္မ (၅) ျဖင့္ေထာင္ (၇) ႏွစ္ခ်ခဲ့ေသာ္လည္း ဆဌမ အႀကိမ္ေျမာက္ သဂၤါယနာတင္ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ အက်ဥ္းသားမ်ားကို လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ျဖင့္ ျပန္လည္ လႊတ္ေပးခဲ့ရာ ၁၉၅၇ ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက္ေန႔ တြင္ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာသည္။

          ထို႔ေနာက္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၅၇ တြင္ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ၁၉၅၈ တြင္ လင္းယုန္ သတင္းစာကို လည္းေကာင္း ဒုတိယအႀကိမ္ ျပန္လည္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ေထာင္မွလြတ္ေျမာက္ၿပီးေနာက္ ေထာင္တြင္း၌ေရးသားခဲ့ေသာ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္သမိုင္း၊ ေမွာင္မိုက္ေသာေန႔မ်ား၊ မုန္တိုင္းကထန္ႏွင့္ ၿမိဳင္ဝတၳဳရွည္ႀကီးတို႔ကို ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

          ၿမိဳင္ဝတၳဳကို ၁၉၅၇ ဇူလိုင္လမွ ၁၉၅၈ ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလအထိ ၈ လၾကာေအာင္ ႐ႈမဝ မဂၢဇင္းတြင္ အခန္းဆက္ထည့္ သြင္းေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးမွ လုံးခ်င္းစာအုပ္အျဖစ္ ထုတ္ေဝခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။  ‘ၿမိဳင္’ သည္ ပညာတ္လူငယ္မ်ား၊ အထူးသျဖင့္ တိုးတက္ေသာ အယူဝါဒရွိသည့္ တကၠသိုလ္ပညာတတ္လူငယ္မ်ား အလြန္ႏွစ္ၿခိဳက္ေသာဝတၳဳျဖစ္၍ မာ့ကၡစ္ဝါဒကို ယုံၾကည္လက္ခံေသာ တိုးတက္သည့္ သတင္းစာဆရာ လူငယ္တေယာက္ႏွင့္ ေရႊေတာင္ၾကားလမ္းေန ပညာတတ္အထက္တန္းစား အမ်ဳိးသမီးငယ္တေယာက္တုိ႔၏ အခ်စ္ေရး၊ အိမ္ေထာင္ေရးဇာတ္လမ္းကို ေနာက္ခံၿပီး သူ႔ အယူဝါဒႏွင့္ သူ႔ယုံၾကည္ခ်က္ကို ေျပာင္ေျမာက္စြာ ေဖာ္က်ဴးခဲ့ေသာ ဝတၳဳႀကီးျဖစ္သည္။ ပညာတတ္အသိုင္းဝိုင္းက ‘ၿမိဳင္’သည္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္၏ အေကာင္းဆုံးလက္ရာ၊ အႏုပညာအေျမာက္ဆုံးဝတၳဳျဖစ္သည္ဟု သတ္မွတ္ၾကေလသည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၅၈ ႏုိဝင္ဘာလထုတ္ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ပါ အေရးအသားေၾကာင့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ျဖစ္ခဲ့ရျပန္သည္။ ယင္းေနာက္ သူသည္ စာေရးဆရာ၊ သတင္းစာဆရာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ အတြင္း အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ဒုတိယအႀကိမ္ထုတ္ေဝသည့္ လင္းယုန္သတင္းစာသည္ တႏွစ္အတြင္း ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရျပန္သည္။ ထို႔အတူ ဒုတိယအႀကိမ္ထုတ္ေဝသည့္ လင္းယုန္ဂ်ာနယ္ (၁၉၅၇-၅၉) သည္လည္း ၃ ႏွစ္ ထုတ္ေဝၿပီး ဆက္မထုတ္ႏုိင္ေတာ့ေခ်။ ထို႔ေနာက္ ဝတၳဳတို၊ ဝတၳဳရွည္မ်ားကို ပုံမွန္အတိုင္း ဆက္လက္ေရးသား ေနေပသည္။

          ယင္းေနာက္ ၁၉၆ဝ ‘မမႀကီး’ ဝတၳဳကို ေရးသားထုတ္ေဝရာ ယင္းဝတၳဳကို ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္ စာေပဗိမၺာန္ ဝတၳဳရွည္ဆုကို ေအာင္လင္း၏ ‘အ႐ုိင္းစပယ္’ ဝတၳဳႏွင့္ ပူးတြဲ၍ ဆုခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဆရာဗန္းေမာ္တင္ေအာင္က ဝတၳဳရွည္ဆုကို ႏွစ္ဦးပူးတြဲခ်ီးျမႇင့္ေသာမူကို မႀကိဳက္ႏွစ္သက္သျဖင့္ အဆိုပါဆုကို လက္မခံဘဲ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ ေအာင္လင္းကမူ ဆုကိုလက္ခံတက္ယူခဲ့သည္။

          ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ကမာၻေအးကုန္းေျမတြင္က်င္းပေသာ စာေပညီလာခံသို႔ စာေပလုပ္သားတဦးအေနျဖင့္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ တက္ႂကြစြာ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့သည္။ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ဒဂုန္တာရာဘက္မွရပ္တည္ခဲ့ရာ သူ႔အား အခ်ဳိ႕က ဒဂုန္တရာအား ပုဂၢဳိလ္ေရးအရ ကိုးကြယ္မႈရွိေနသည္ဟု ေဝဖန္ခံခဲ့ရသည္။ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ကမာၻ႔ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကြန္ကရက္ ျမန္မာႏုိင္ငံလုံးဆုိင္ရာေကာ္မတီဝင္၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္ခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ အတြင္းေရးမွဴး၊ တ႐ုတ္ျဖဴက်ဴးေက်ာ္မႈႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး အမ်ဳိးသားေကာ္မတီ ဥကၠ႒ အျဖစ္လည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၆၃ ခုႏိုင္ဝင္ဘာလတြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီႏွင့္ ေတာတြင္းလက္နက္ကိုင္ အင္အားစုမ်ား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ ပ်က္ျပားၿပီးေနာက္ ျပန္အဖမ္းခံရသည္။ သူ႔အား ကိုကိုးကြၽန္းႏွင့္ အင္းစိန္ အက်ဥ္းေထာင္တြင္ ၇ ႏွစ္ခန္႔ အက်ဥ္းခ်ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ျပန္လည္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။

          ကိုကိုးကြၽန္းမွျပန္လြတ္လာၿပီးေနာက္ သူသည္ ႐ႈမဝမဂၢဇင္းတြင္ ေဟဝန္ပန္းၿမိဳင္ ဝတၳဳရွည္ႀကီးကို အခန္းဆက္ ေရးသည္။ ထို႔ေနာက္ မိေအး (၁၉၇၂)၊ ျမန္မာ့မ်ဳိးခ်စ္ ေျပာက္က်ားေခါင္းေဆာင္ႀကီး ငျမတ္ထြန္းႏွင့္ ဝတၳဳရွည္ႏွစ္ပုဒ္ (၁၉၇၂)၊ ေရႊျပည္ေတာ္ ေမွ်ာ္တိုင္းေဝး (၁၉၇၂)၊ အဘမိုးေက်ာ္ (၁၉၇၃)၊ ျမစ္ဧရာေပၚတြင္ (၁၉၇၃)၊ ျမရင္မ (၁၉၇၃)၊ ေဒါက္တာလြမ္းေဝ (၁၉၇၃)၊ ပုဂံေရႊျပည္ (၁၉၇၄)၊ ေမခင္ (၁၉၇၄)၊ မင္းျပစ္မင္းဒဏ္ (၁၉၇၄)၊ ေၾကးစား (၁၉၇၅)၊ ပန္းေဝေဝ (၁၉၇၅)၊ သူ႔ဇာတ္ေကာင္၊ သူ႔ဝတၳဳႏွင့္ သူ႔စာေရးဆရာ (၁၉၇၇) ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ယင္းဝတၳဳမ်ား အနက္ မင္းျပစ္မင္းဒဏ္စာအုပ္ကို စာေပစိစစ္ေရးမွ ပိတ္ပင္ခဲ့သည္။

          ယင္းေနာက္မိုးေဝမဂၢဇင္း ‘ဂ်က္လန္ဒန္၏ ဘဝခရီး’ အတၳဳပၸတၳိႀကီးကို အခန္းဆက္ေရးသားေနရာမွ ကင္ဆာ ေရာဂါျဖစ္ပြားလာ၍ ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီး ကင္ဆာခန္းတြင္ တက္ေရာက္ကုသမႈ ခံယူခဲ့ရေလသည္။ ယင္းသို႔ ကုသေနရာမွာ သက္သာလာျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ ျပည္သူခ်စ္ေသာ ႏုိင္ငံေက်ာ္ စာေရးဆရာႀကီး ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္သည္ ၁၉၇၈ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ ၂၃ ရက္ေန႔ညတြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ အသက္ ၅၉ ႏွစ္ရွိၿပီး ဇနီးေဒၚခင္ဦးႏွင့္သားသမီး ၆ ဦး (တင္သန္းယု၊ ႏုႏုရီ၊ ခင္မာၾကည္၊ ေအးေအးမြန္၊ ေမာင္ဗဟိန္းေအာင္၊ ေမာင္ေက်ာ္ေဇာေအာင္) တို႔ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။ ဇနီးျဖစ္သူ ေဒၚခင္ဦးသည္ ခင္ပြန္းသည္ ဗန္းေမာ္တင္ ေအာင္ကြယ္လြနၿ္ပီး ၁၅ ႏွစ္အၾကာ ၁၉၉၃ ေမ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။

          ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္၏ ႂကြင္းက်န္ေသာ႐ုပ္ကလာပ္ကို ၁၉၇၈ ေအာက္တိုဘာ ၂၇ ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီးမွ ၾကံေတာသုႆန္သို႔ ပို႔ေဆာင္မီးသၿဂႋဳဟ္၍ အ႐ိုးျပာကို ဂူသြင္းသၿဂႋဳဟ္ခဲ့သည္။ မည္သို႔ဆိုေစ ... ... ဆရာ ဗန္းေမာ္တင္ေအာင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္မွာ ယခုအခါ ၃၂ ႏွစ္ျပည့္ၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း ျပည္သူခ်စ္လွ်င္ ကမၺည္းတင္မည္ ဆိုေသာစကားအတိုင္း ျပည္သူ႔ဘက္မွရပ္တည္၍ မိမိယုံၾကည္ရာကို သစၥာရွိစြာျဖင့္ သူ႔ေခတ္၏သမိုင္းတာဝန္ကို ေက်ပြန္စြာသယ္ပိုးေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ဆရာ့အား ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျပည္သူတို႔က ေလးစားတန္ဖိုးထား အမွတ္တရ ရွိေနမည္မွာ မလြဲဧကန္ပင္တည္း။